Vaatproblematiek

Ruim twintig procent van de beroepswielrenners krijgt tijdens zijn/haar carrière beenklachten wegens een vaataandoening aan de bekkenslagader. Naast die beroepssporters heeft naar schatting bijna 5% van de recreatieve wielersporters ook kans op het ontwikkelen van een vaatprobleem Dit komt in de buurt van zo'n 75.000 sporters in Nederland. Veel renners hebben een dergelijk probleem, maar ze weten het zelf niet. Als de oorzaak niet gevonden wordt, denken ze dat ze het talent en de conditie niet hebben en overwegen ze te stoppen. En dat terwijl het probleem niet onoplosbaar is.

Dr. Goof Schep, sportarts in het Maxima Medisch Centrum, is de Nederlandse specialist op het gebied van deze problematiek.

• Oorzaak
• Klachten
• Risico's van het sporter met een vaatprobleem
• Diagnostiek
• Behandeling

Oorzaak

De oorzaak van vaatproblemen bij wielrenners ligt in het feit dat ze hoofdzakelijk in een gebogen positie op de fiets zitten. Het probleem komt met die reden ook bij schaatsers en triatleten voor. Een gebogen heuphoek zorgt ervoor dat, bij het hebben van een ongunstige anatomische ligging van de bekkenslagader, de beenslagaders af kunnen knikken tijdens het fietsen. Een overmatige spierontwikkeling diep in de lies kan daarbij ook nog eens een vernauwing veroorzaken. Wanneer elke pedaalomwenteling tot een afknikking leid, komt dat bij een professionele wielersporter neer op zo’n 8 miljoen afknikkingen per jaar. Hoe meer kilometers er gefietst worden, hoe meer kans op vaatprobleem.

Die hoeveelheid afknikkingen veroorzaakt op den duur schade aan de bekkenslagader. Bovendien kan een afknikking bij een zware inspanning tot problemen in de bloedtoevoer leiden. Bij een beroepsrenner moet tijdens het fietsen ongeveer 12 tot 15 liter bloed per minuut door beide bekkenslagaders gepompt worden. Als dit niet lukt, leidt dit tot een zuurstoftekort in de beenspieren en weer tot een tot snellere verzuring.

Klachten

Een wielersporter kan de volgende klachten ervaren:

• Gevoel van vollopende benen, verzuring, verkramping en/of pijn. Dit is meestal duidelijk voelbaar aan één been omdat het vaatprobleem over het algemeen niet in beide benen in gelijke mate aanwezig is. Opmerkelijk is dat bij ruim 70% van de sporters met een vaatprobleem de klachten in het linkerbeen worden ervaren;
• Machteloos gevoel en/of krachtverlies in één of beide benen;
• Controleverlies aan één of beide benen;
• Klachten verdwijnen binnen enkele minuten rust en zijn opnieuw opwekbaar bij het hervatten van de inspanning;
• Klachten zijn meestal opwekbaar boven een bepaalde intensiteit.
• Hoewel rugproblemen niet passen bij een vaatprobleem, ondervinden sporters met vaatproblematiek ook vaak rugklachten. Waarschijnlijk ontstaan deze doordat het been dat minder bloed krijgt ook minder kracht gaat leveren. De asymmetrie die daardoor ontstaat kan bij lang doorfietsen rugklachten geven.

Risico's van het sporter met een vaatprobleem

Als er langer wordt doorgesport, kan de verlittekening/vernauwing van de vaatwand toenemen. In het ergste geval kan dit leiden tot een acute afsluiting van het bloedvat. Uit een eerder uitgevoerd onderzoek (Bender et al. 2004) bleek dat 40% van de onderzochte patiënten in dat onderzoek bij de diagnosestelling al dermate veel afwijkingen in het bloedvat had en waardoor een minder ingrijpende operatie voor hun niet meer mogelijk zou zijn.

Het is daarom essentieel dat de aandoening op tijd wordt ontdekt.

Diagnostiek

De diagnostiek (ofwel analyse) betreft een scala aan onderzoeken. Als een sporter met een verdenking van een vaatprobleem zich meldt bij SMC SportMáx (bij dr. Schep), dan volgt er eerst een telefonisch intakegesprek. Mochten de klachten op een mogelijk afknelling van de bekkenslagader wijzen, dan wordt er besloten tot verder onderzoek.

Dit onderzoek bestaat (mogelijk) uit de volgende onderdelen:

Echoscopie:

Met behulp van echoscopie kunnen de vaten in zowel gestrekte als gebogen houding worden bekeken. Tevens kan de stroomsnelheid van het bloed en de diameter van de slagaders worden bepaald.

Fietstest:

Na de echoscopie volgt er een fiets-maximaal-test met pedaalkrachtmeting. Direct na deze test wordt er ook een bloeddrukmeting in de benen gedaan.

Bloeddrukmeting in de benen

Near-infrared spectroscopy (NIRS)

NIRS staat voor Near-infrared spectroscopy. Deze techniek houdt in dat er tijdens de fietstest een meetapparaatje op de buitenste bovenbeenspier (vastus lateralis) wordt geplaatst welke meet of er een verminderde doorbloeding van de spier plaatsvindt. Door middel van bluetooth worden de resultaten direct naar een laptop verstuurd waarop de resultaten af te lezen zijn.

In een gezond been zal het zuurstofgehalte tijdens de inspanning afnemen en na het staken van de inspanning onmiddellijk weer herstellen, maar bij personen met een vaatprobleem wordt een duidelijk vertraagd herstel van het zuurstofgehalte waargenomen. Dit heeft te maken met de verminderde doorbloeding als gevolg van de vernauwing in de slagader.

Magnetic Resonance Angiography (MRA)

Magnetische Resonantie Angiografie (MRA) wordt gebruikt om vaatafwijkingen gedetailleerd in beeld te brengen en wordt alleen toegepast wanneer er overwogen wordt om de sporter te opereren.  De patiënt moet tijdens de scan in een houding liggen waarbij de heup gebogen is, omdat dit de houding is waarin de afwijkingen het beste te zien zijn; bij sommige patiënten is de knik pas zichtbaar als de heup gebogen is. Ook kan de MRA de lengte van de slagaders in beeld brengen. Met deze eigenschappen is het een belangrijk hulpmiddel om de precieze aard en locatie van afwijkingen in beeld te brengen, zodat vervolgens bepaald kan worden wat voor operatie uitgevoerd dient te worden.

Met behulp van deze onderzoeken kan bepaald worden welke vorm de blessure heeft en wat de juiste behandelwijze is.

Behandeling

Voor de behandeling van een vaatprobleem in de bekkenslagaders zijn er diverse opties voorhanden, afhankelijk van de aard van de afwijkingen. Een arts zal niet alleen de ernst van de afwijkingen en de technische aspecten van een behandeling bekijken, maar ook de sociale en psychologische factoren(bijv. de motivatie) van de sporter zelf om tot een passend advies te komen. Een professionele wielrenner zal het advies een andere sport te gaan beoefenen over het algemeen niet accepteren omdat hij in dat geval ‘werkloos’ raakt, terwijl een recreatieve fietser hiermee wellicht eerder genoegen zal nemen.

Er zijn 2 opties in behandeling:

Niet-operatieve (conservatieve) behandeling:

Hierbij wordt nog niet geopereerd, maar er wordt middels houdings- en trainingsaanpassingen geprobeerd de klachten te verminderen en verergering te voorkomen. 

Adviezen met betrekking tot de sportbeoefening bij vaatproblematiek zijn:

• Minder diepe zit op de fiets (stuur omhoog en zadel naar voren);
• Een andere fiets (hybride/stadsfiets, eventueel met vlinderstuur) kan dan een oplossing zijn;
• Minder trainingsuren en training beneden het niveau waarop de klachten beginnen;
• Geen trekbeweging meer aan trappers maar alleen duwbeweging vanuit de benen;
• Meer rechtop schaatsen en benen minder hoog optillen;
• Stoppen met de provocatieve sport.

Bij circa 70% van deze sporters wordt er een afname van de klachten geconstateerd en in veel gevallen zijn patiënten zelfs klachtenvrij na 5 jaar. In enkele gevallen dient een operatieve behandeling later alsnog te worden overwogen.

Operatieve behandeling:

Bij te duidelijke en te grote afwijkingen van de bekkenslagader wordt ervoor gekozen om die afwijkingen ( fixaties) operatief los te maken van het onderliggende (spier)weefsel. Deze ingreep kan gedaan worden in een beginstadium van de aandoening--> als er nog niet teveel schade van de vaatwand is waargenomen. Wanneer dit wel het geval is kan er een vaatreconstructie plaatsvinden. Dit wil zeggen dat de slagader niet alleen los wordt gemaakt maar dat er ook een gedeelte van de slagader vervangen wordt of er een deel wordt verwijderd om een overmatige  verlenging van de bekkenslagader tegen te gaan. Deze ingreep is zeer uitgebreid en brengt risico's met zich mee. Het vermijden van deze behandeling wordt daarom altijd voorop gesteld.

Klik hier voor publicaties (wetenschappelijke artikelen en videofragmenten) over vaatproblematiek